Di tích cấp tỉnh - Xếp hạng năm 2007
Chùa Bồ Đề khu 7 xã Vĩnh Lại
Chùa Bồ Đề (tên chữ: Bồ Đề tự) có từ thời nhà Lý, tại gò chùa, thuộc thôn Vĩnh Tường (khu hành chính số 7), xã Vĩnh Lại, huyện Lâm Thao, tỉnh Phú Thọ. Chùa Bồ Đề cũng như các ngôi chùa Việt khác là công trình kiến trúc tôn giáo thờ Phật theo dòng Phật Đại thừa ở Miền Bắc. Đây là những nơi diễn ra các hoạt động tâm linh tôn giáo của dân làng Vĩnh Tường và các khu vực xung quanh.
Chùa Bồ Đề quay hướng Tây Bắc, tọa lạc giữa khu dân cư trù phú. Mặt bằng tổng thể di tích chùa Bồ Đề từ ngoài vào gồm các công trình: Tam quan (gác chuông), tòa Tam bảo, nhà Tổ, nhà bếp. Trải qua thăng trầm của lịch sử, tác động của thiên nhiên, ngôi chùa không còn bảo lưu được nguyên vẹn kiến trúc cổ ban đầu cùng với hệ thống tượng cổ tương xứng.
Gác chuông chùa Bồ Đề được phục hồi vào những năm đầu của thập niên 90 thế kỷ XX. Vị trí gác chuông hiện nay vốn là tam quan chùa trước kia. Trong những năm kháng chiến chống Pháp, tam quan chùa bị hư hỏng. Sau này dân làng xây dựng lại 2 tầng, tầng trên dùng để treo quả chuông đồng, tầng dưới là cổng đi vào chùa Bồ Đề.
Hệ thống tượng trong chùa Bồ Đề tương đối phong phú và cơ bản có đủ các pho tượng cần thiết trong Phật điện của một ngôi chùa Việt. Trong đó tiêu biểu là 6 pho tượng cổ có giá trị nghệ thuật tạo tác tượng tròn thời Nguyễn, thế kỷ XIX: Ngọc Hoàng, Thánh Tăng, Kim Đồng, Ngọc Nữ, Quan âm Tống tử, Tứ Bồ tát. Bên cạnh đó, các pho tượng thờ mới đều được tạo tác đẹp, với sự tiếp thu kỹ thuật tạc tượng truyền thống của ông cha, thể hiện được tính chất, nét dung nhan cho từng pho tượng.
Chùa Bồ Đề còn lưu giữ được một số cổ vật có giá trị lịch sử, khoa học: Chuông đồng “Bồ Đề tự chung” (tức chuông chùa Bồ Đề), niên đại đúc chuông năm Minh Mệnh thập nhị niên (tức năm Minh Mệnh thứ 20 - năm 1839), là loại chuông đại, một trong những quả chuông có kích thước lớn của tỉnh Phú Thọ và các cổ vật chất liệu gốm sứ: Bát con thuộc dòng men lam thời Nguyễn, lư hương gốm Thổ Hà, bát hương gốm da lươn…
Hiện chưa có cơ sở để khẳng định được niên đại xây dựng chính xác chùa Bồ Đề. Trên cơ sở một số pho tượng cổ mang phong cách tạo tác tượng tròn thời Nguyễn, thế kỷ XIX, một số cổ vật (chuông đồng), có thể đoán định niên đại xây dựng xây dựng chùa Bồ Đề vào thời Nguyễn, đầu thế kỷ XIX. Theo các cụ, ngôi chùa đã được tu sửa nhiều lần vào các năm 1936, 1974, 2004 và lần gần đây nhất năm 2006, thay rui, hoành và thay thế ngói lợp mái chùa.
Mai Bảy
Nguồn sưu tập: Kỷ yếu Di tích lịch sử văn hóa Lễ hội truyền thống tiêu biểu huyện Lâm Thao năm 2019.