Di tích chùa Kim Cương xã Vĩnh Lại được xếp hạng di tích cấp tỉnh năm 2003
Chùa Kim Cương - khu 2 xã Vĩnh Lại
Chùa Kim Cương thuộc thôn Vĩnh Lại, xã Vĩnh Lại. Chùa có tên chữ là Kim Cương tự, xây dựng vào khoảng cuối thế kỷ XVII đầu thế kỷ XVIII, được trùng tu sửa chữa năm 1961. Tòa Tam bảo chùa Kim Cương quay hướng Đông Nam, kiến trúc kiểu chữ Đinh,gồm: Tiền đường 3 gian và Chính điện 3 gian, kiểu nhà hai mái, tường hồi bít đốc. Phía ngoài tòa Tam bảo có Tam quan được tôn tạo kiểu cửa vòm cuốn.
Chùa Kim Cương còn lưu giữ được hệ thống tượng thờ 32 pho, tiêu biểu : Bộ tượng Tam thế, tượng A Di đà mang phong cách nghệ thuật tạc tượng thời Nguyễn; hệ thống cổ vật: Chuông đồng (Kim Cương tự chung), cao 1,34m, đường kính 0,71m, niên đại đúc chuông vào “Lê triều Vĩnh Thịnh Đinh Hợi tam niên” (tức năm Đinh Hợi, triều vua Lê Dụ Tông, năm Vĩnh Thịnh thứ 3 - năm 1707), thân chuông 4 mặt đúc dòng chữ “Dương Trù - Hồng Chung - Kim Cương - Tự ký ” (tức Tạo đúc chuông lớn chùa Kim Cương) và khắc dày đặc chữ Hán bài minh chuông, tên những người công đức hưng công làm chùa, phần thân dưới có 6 núm chuông, hoa văn cánh sen dẹo trang trí viền đáy chuông; khánh đồng, cao 0,90m, rộng 1,29m, một mặt khắc chữ Hán “Kim Cương tự” (tức chùa Kim Cương), mặt bên khắc : “Khánh lục ký” (tức ghi việc tạo khánh), niên đại: Cảnh Thịnh bát niên, Canh Thân, nhị nguyệt, Hoàng thời, cốc nhật (tức ngày tốt, tháng Hai, năm Cảnh Thịnh thứ 8 - năm 1800 tạo khánh), hai mặt khánh khắc tên quan viên, hương lão xã Văn Điểm, xã Sơn Vi, xã Vĩnh Lại, xã Hà Thạch… công đức; cổ vật chất liệu đá : 02 tấm bia đá có niên đại Vĩnh Thịnh tam niên (tức Vĩnh Thịnh năm thứ 3 - năm 1707). Đây là các cổ vật có giá trị lịch sử, nghệ thuật, khoa học, giúp cho việc tìm hiểu nghệ thuật chạm khắc trên đồ đồng thời Lê, Nguyễn, đặc biệt là tìm hiểu về sự quản lý của hệ thống phong kiến tập quyền của làng xã, các địa danh, chức dịch, quan viên, hương lão đều được kê chi tiết trong chuông và khánh. Các di vật chất liệu gỗ gồm có: Mộc bản khắc tên những người hưng công trùng tu chùa Kim Cương, hoành phi, câu đối…
Mai Bảy
Nguồn sưu tập: Kỷ yếu Di tích lịch sử văn hóa Lễ hội truyền thống tiêu biểu huyện Lâm Thao năm 2019.